
پاسخ به یک پرسش نسبتا تاریخی
بارها این پرسش پیش آمده که به چه دلیل درآمد ستارهها در سینمای ایران اعلام نمیشود؟ چرا در تمامی اخبار مربوط به طرحهای عمرانی کشور، قرارداد بازیکنان فوتبال و حتی لایحه بودجه، ریز آمار و ارقام درآمدها و هزینهها بیان میشود، اما کمتر ستارهای علاقهمند به اعلام رقم دقیق دستمزد خود است؟
مطلبی که میخوانید تلاش خبرنگار ما برای یافتن پاسخ این پرسش است. البته از آنجا که فرض اولیه این گزارش کاملا درست بوده و واقعا هیچ ستارهای تمایلی به افشای رقم دستمزد خود نداشت، این گزارش بدون اشاره به نام هنرمند یا فرد خاصی تهیه و ارائه شده است.
کاسبی کساد نیست
بیشتر ما ایرانیان علاقهای نداریم که دیگران از جزییات زندگی ما باخبر شوند. اگر هم گاهی اطلاعی از وضعیت مالی خود به دیگران میدهیم، این اطلاع را در قالب انواع و اقسام اغراقها و پزها قرار میدهیم تا مثلا از طریق اشاره به خرید اتومبیلی جدید، بابت این اتومبیل به طرف مقابل خود پز بدهیم و فخرفروشی کنیم.
این روزها به سراغ هر حرفه و شغلی که بروید، بیشتر آنها از وضعیت نابسامان مالی خود گلایه و اعلام میکنند وضع خیلی خراب است و اصلا کاسبی صرف ندارد. اگر هم برای خرید جنس خاصی وارد مغازه شوید و بیش از حد برای گرفتن تخفیف اصرار کنید، فروشنده با ردیف کردن دهها فاکتور و باز کردن دفتر حساب و کتابش به شما میقبولاند که این کالا تنها چند تا یک تومانی برایش سود دارد و از اساس فعالیت او در این مغازه با در نظر گرفتن وضعیت اجاره و هزینههای دیگر چیزی جز ضرر نیست. یکی از دوستانم در چنین مواقعی جمله جالبی به فروشنده میگوید: اگر اینقدر فعالیت در این حرفه برای شما با ضرر و سختی همراه است پس چرا این کار و کاسبی را تعطیل نمیکنید؟!
درآمد ستارهها
حالا تصور کنید اگر بازیگرانی بیاید و در یک مصاحبه بگوید: «من از سریال... ماهانه 15 میلیون تومان دستمزد دریافت میکنم» چه اتفاقی رخ میدهد؟ اولین اتفاقی که رخ میدهد این است که چند نفری از اقوام، دوستان، طلبکاران و احیانا ماموران مالیاتی با در دست گرفتن ماشینحساب به این نتیجه میرسند که بازیگر مورد نظر روزانه 500 هزار تومان دستمزد دریافت میکند. البته ممکن است در برخی طرحها این پول با تاخیر پرداخت شود، اما بیشتر بازیگران با سرمایهگذاری این پول در کارهایی مانند مسکن، روز به روز بر درآمد و ارزش درآمد خود اضافه میکنند. به همین دلیل است که اگر این رقم عنوان شود، احتمالا دردسرها و مشکلاتی برای آنها پیش میآید.
یکی از افرادی که برای تهیه این گزارش با آنها صحبت کردم، اعلام میکرد که دلیل دیگر اعلام نکردن رقم دستمزد از سوی بازیگران برخی مشکلات خانوادگی آنها نیز میتواند باشد. مثلا بازیگری به دلیل این که همسر ولخرجی دارد، همیشه 2 نوع قرارداد تنظیم میکند. در قرارداد اصلی مبلغ دستمزد او واقعی و در قرارداد دیگر مبلغ دستمزد او 30 درصد از قیمت واقعی است که این 70 درصد در جای دیگری پسانداز میشود. طلبکاران مزاحم نیز نقش مهمی در عدم اعلام دستمزد بازیگران دارند. بیشتر بازیگران همیشه فضا را اینگونه جلوه میدهند که تهیهکننده پول آنها را خورده و هزار و یک بدبختی دارند و حقوق خود را هم نگرفتهاند، اما واقعیت جور دیگری است.
وضع بازیگران در سینما چگونه است؟
دستمزدهای بازیگران در سینما هم رقمهای بالایی را شامل میشود. مثلا یک ستاره سینمایی برای ایفای نقش در فیلمی سینمایی بین 10 تا 15 میلیون تومان دستمزد دریافت میکند و بسته به حضور او در فیلم، این رقم گاهی به 30 تا 40 میلیون تومان هم میرسد. البته این رقمها کاملا توافقی است و مثلا ممکن است بازیگری برای ایفای نقش در فیلمی سینمایی چند میلیون تومان دستمزد بیشتر دریافت نکند، اما در عوض برای سریال یا فیلم بعدی این کارگردان هم رزرو شود.
درآمد بازیگران سینمای ایران فقط به دستمزدی که از فیلمها و سریالها دریافت میکنند محدود نمیشود. بازیگران برای حضور در هریک از برنامههای زندهای که شما وقت و بیوقت از شبکههای تلویزیونی تماشا میکنید، بین یک تا 5 سکه بهار آزادی دریافت میکنند. حضور در مراسمهای مختلف، اجرای برنامه برای نهادها و حضور در تبلیغات هم برخی از راههای کسب درآمد برای بازیگران است که معمولا رقمهای دریافتی نیز کاملا شکل «توافقی» دارد و گاه خیلی زیاد و گاهی فقط کمی زیاد است! در مجموع شرایط فعالیت در این حرفه آنقدرها هم که برخی از این افراد تلاش میکنند تا آن را بد جلوه دهند، بد نیست و با وجود سختیها و مشکلاتی که احتمالا در همه کارها وجود دارد، حرفه بازیگری فعالیتی پرسود و پر از درآمد است که اگر قرار باشد جزئیات آن از سوی دستاندرکاران آن بیان شود، احتمالا دیگر نمیتوان با عناوینی همچون شغل فرهنگی از زیر بار پرداخت مالیات و عوارض آن فرار کرد.
ستارههای سینما شیوههای مختلفی برای کسب درآمد دارند. این روزها به لطف ساخت فیلمهای 90 دقیقهای و رشد تولید سریالهای تلویزیونی، دستمزد بازیگران هم رشدی صعودی را طی کرده است. مثلا بازیگر یکی از سریالهای تلویزیونی که این روزها در حال ساخت است ماهانه 18میلیون تومان دستمزد میگیرد. 2 بازیگر دیگر هم ماهانه 15 میلیون تومان دستمزد میگیرند. در چنین سریالی حداقل دستمزد یک بازیگر ماهانه 2 تا 3 میلیون تومان است. این سریالها به دلیل طولانی بودن زمان ساخت آنها درآمد سرشاری را نصیب بازیگران آنها میکنند. البته دیگر اعضای گروه نیز درآمدهای خوبی دارند، اما در چنین سریالی اختلاف درآمد بازیگر اصلی با مهمترین فرد آن گروه کارگردان و مدیر فیلمبرداری بسیار زیاد است و گاهی یک سوم درآمد آن بازیگر نصیب کارگردان میشود. البته تفاوت بازیگران با دیگر عوامل یک فیلم در این است که آنها امکان فعالیت همزمان در 2 یا 3 فیلم مختلف را دارند و به همین دلیل گاهی در یک سال درآمدهای آنها به رقمی نجومی میرسد. یک مساله دیگر هم که در بیشتر سریالهای تلویزیونی تاریخی وجود دارد، این است که با طولانی شدن مدت زمان فیلمبرداری این سریالها یا تغییر در برنامهریزی ساخت این آثار گاه شرایطی پیش میآید که مثلا بازیگری بعد از عقد قرارداد 6 ماه منتظر آغاز فیلمبرداری میماند و اگر کمی زرنگ باشد، با هماهنگی مدیر برنامهریزی و مدیر تولید سریال میتواند به گونهای برنامهریزی کند که در این 6 ماه که طبق قرارداد حقوق ثابتی از آن طرح دریافت میکند، در کار دیگری هم بازی کند و از فیلم یا سریال دیگری هم دستمزد دریافت کند. وضعیت صنف ستارههای سینما هم جدای از دیگر اصناف نیست. حتما شما بارها با این جمله و عبارت در مصاحبههای برخی هنرمندان سینمایی مواجه شدهاید که «من هنوز اجارهنشین هستم...»، «توانایی خرید خانه ندارم»، «باید برای ما هم مانند دیگر مشاغل حقوق ثابت تعریف شود»، «اگر دوباره به سن و سال جوانی برگردم حتما کار دیگری را انتخاب میکنم» و... شاید شما هم مانند بیشتر مخاطبان با شنیدن این اظهارنظرها دلتان برای این هنرمندان محبوب و مطرح که هر شب بر صفحه تلویزیون ظاهر میشوند بسوزد، اما اگر مثلا در ایام نوروز با چندتایی از این هنرمندان تماس بگیرید و بخواهید ایام نوروز را به آنها تبریک بگویید، فیبرهای نوریای که مقدمات ایجاد این ارتباط را فراهم میکند صدای این هنرمندان را یا از کشورهای حاشیه خلیج فارس به گوش شما میرساند یا از کشوری خوشآب و هوا در قلب اروپا! اگر هم این هنرمندان بنا به هر دلیلی امکان سفر خارجی نداشته باشند، حداقل گذران تعطیلات آنها هتلی در یکی از شهرها یا جزایر توریستی ایران است که قیمت اقامت یک شبه آن برابر با 2 برابر حقوق کارمندی معمولی است. واقعیت این حرفه این است که افراد فعال در آن خرجهای فراوانی دارند. خرجهایی از قبیل خرید لباسهای گرانقیمت، شرکت در میهمانیهای مجلل، سوار شدن بر اتومبیلهای شیک و رفتن به سفرهای خارج از کشور. برخی از این بازیگران میگویند داشتن این زندگی مقدمه رشد در چنین فضایی است و اگر مثلا بازیگری اتومبیل ارزانقیمت سوار شود و با کارهای دیگر از این زندگی پرزرق و برق دوری کند، جامعه هنری او را تحویل نمیگیرند و به مرور از صحنه رقابت حذف میشود.